Một người nghèo hỏi Đức Phật: “Tại sao con nghèo như thế?”
Phật nói: “Vì con chưa học được cách bố thí cho người khác”
Người ấy nói: “Con không có thứ gì cả, thì lấy gì con bố thí”
Đức Phật dạy: “Cho dù con hoàn toàn không có cái gì, con vẫn có thể thực hiện bố thí 7 điều này:
1. Nhan thí - Bố thí nụ cười
2. Ngôn thí - Bố thí ái ngữ, nói lời tốt đẹp
3. Tâm thí - Bố thí tâm hòa ái, lòng biết ơn
4. Nhãn thí - Bố thí ánh mắt nhìn thẳng hiền từ
5. Thân thí - Bố thí hành động nhân ái
6. Tọa thí - Bố thí nhường chỗ cho người cần
7. Phòng thí - Bố thí lòng bao dung
Khi nói đến sự bố thí, thì ta nhận ra có ba yếu tố tạo ra nó, đó là: người cho (năng thí), món đồ (vật thí), và người nhận (sở thí). Ba yếu tố cho ra sự Bố thí rất quan trọng, nếu thiếu một trong ba cái đó thì sẽ không có sự Bố thí.
Một sự bố thí được xem là trong sạch và đem lại phước đức quả báo vô lượng vô biên cần phải có ba yếu tố sau đây:
1) Người bố thí phải có tâm trong sạch.
2) Vật được thí phải chân chính.
3) Người nhận phải được kính trọng tối đa.
Người bố thí với tâm hoan hỉ không mong cầu, bố thí với tâm không trói buộc, bố thí không với ý nghĩ “ta sẽ hưởng thọ cái này ở đời sau”, chỉ bố thí với ý nghĩ “lành thay sự bố thí”. Vị ấy bố thí để trang nghiêm tâm. Do bố thí như vậy, sau khi thân hoại mạng chung, được sanh cộng trú với chư Thiên ở cõi trời Phạm Chúng. Khi nghiệp lực đoạn tận, thần lực, danh tiếng và uy quyền đoạn tận, vị ấy trở thành vị Bất lai, không trở lui lại trạng thái này.
I. Trên phương diện người cho thì có hai loại: Bố thí trong sạch và không trong sạch.
· bố thí với tâm trong sạch, không cầu phước báo
· bố thí không trong sạch vì: tư lợi, bất kính, chán ghét, yếu hèn, muốn dụ dỗ, sợ chết, muốn chọc tức, ghen tức, ganh đua, kiêu ngạo, cầu danh, tránh né sự nguy hiểm, muốn mê hoặc lòng người,... Tóm lại bố thí vì một cái tâm xấu xa, không nghĩ đến sự an vui hay lợi ích cho người nhận.
II. Trên phương diện vật thí thì có ba loại: Tài thí, Pháp thí và Vô úy thí.
1) Tài thí: tức bố thí tiền. Chia ra hai loại: Ngoại thí và Nội thí. Tài thí chân chính: là những đồ vật được bố thí không phải do từ trộm cắp hay cướp giật. Nếu ngược lại là tài thí không chân chính.
a) Ngoại thí: Ngoại thí là bố thí những đồ vật bên ngoài như: vàng, bạc, của cải, quần áo, đồ ăn thức uống...
b) Nội thí: Nội thí là bố thí những gì trong thân thể con người chúng ta; như xưa kia đức Phật còn làm Bồ Tát đã bố thí đầu, mắt, chân, tay... Ngày nay ta không làm nổi như vậy thì ta có thể ra công giúp sức như làm công quả, kéo xe cho người già, v...v... Hoặc tiếp máu cho bệnh nhân ở nhà thương, hoặc ký giấy cho những bộ phận trong thân thể mình nếu bị chết bất đắc kỳ tử.
Phước báo của Tài thí vẫn thuộc cõi Dục giới. Quả báo của Tài thí còn thuộc về hữu lậu. Sự Bố thí tài (tiền của, đồ vật) có giới hạn vì tiền cho lâu rồi cũng hết.
2) Pháp thí: tức bố thí pháp.
a) Ðem lời hay, lẽ phải, những chân lý đúng đắn, những lời nói chân thật, hữu ích khuyên bảo người khác có thể đem lại an lạc cho người nghe bỏ dữ theo lành, cải tà quy chánh
b) Giảng dạy chánh pháp, kinh, luật và luận.
Phước báo của Pháp thí có thể nằm trong ba cõi hoặc ngoài ba cõi. Chỉ có bố thí Pháp mới có thể dẫn người khác đến con đường giác ngộ. Bố thí Pháp không có giới hạn.
3) Vô úy thí: giúp cho người ta vượt qua khỏi sự sợ hãi, tức là làm cho người khác được an tâm yên chí, khiến họ được an ổn, bình tâm, đem đến đó một niềm an lạc, bình tĩnh vui vẻ cho mọi người và mọi vật.
III. Trên phương diện người nhận (tức đối tượng của sự bố thí), còn được gọi là ruộng phước (phước điền) thì có hai loại: ruộng phước nhỏ và ruộng phước lớn.
Tại sao lại gọi người nhận ruộng phước? Tại vì chính ở nơi họ mà ta gieo hạt giống phước đức nên gọi là ruộng phước. Nhờ có họ mà ta mới thực hiện được sự Bố thí.
Có hai loại ruộng phước:
1) Ruộng phước nhỏ: Vì lòng thương hại người nhận nên ta phát tâm bố thí. Những hạt giống thương hại sẽ cho ra những cây lúa nhỏ, nên gọi là ruộng phước nhỏ.
2) Ruộng phước lớn: Vì có tâm kính trọng người nhận nên ta phát tâm bố thí. Những hạt giống kính trọng sẽ cho ra những cây lúa lớn, nên gọi là ruộng phước lớn.
Không Phải Dùng Tiền Mới Là Bố Thí
Phật dạy cho chúng ta phương pháp phá trừ tập khí, bảo chúng ta bố thí. Bố thí chính là xả kỉ lợi tha. Bố thí phải làm triệt để, không phải nói bạn đến cái đạo tràng này để quyên góp một ít tiền, vậy gọi là bố thí, cái này không có hiệu quả, nếu như bạn thể hội như vậy, là bạn đã hoàn toàn hiểu sai ý của Phật rồi, đã hiểu sai ý của Phật. Trong kệ khai kinh nói: Nguyện giải Như Lai chân thực nghĩa. Bạn là hiểu sai nghĩa chân thật của Như Lai rồi.
Kiểu vào trong tự miếu để xả một ít tiền này, không có tác dụng. Trong kinh nói rất rõ ràng: Xả kỉ lợi tha. Cần xả thân của mình, xả tâm của mình mới được. Cái sự việc này khó rồi! Thực ra không khó. Bạn ở gia đình, tôi nghĩ chúng ta các đồng tu đang ngồi đây có không ít người làm nội trợ.
Bạn ở trong gia đình bận rộn từ sáng đến tối, ta là vì lợi ích người trong cả gia đình này, thân tâm đều bố thí, bố thí cho người trong gia đình của ta. Ta vì người trong gia đình này mà lao nhọc phục vụ, dùng thể lực của ta dọn dẹp trong nhà rất gọn gàng ngăn nắp, rất sạch sẽ, làm việc chăm chỉ, là Xả Thân
Còn phải thường xuyên suy nghĩ, làm thế nào cải thiện chất lượng đời sống, nâng cao trình độ đời sống tinh thần, vật chất của người trong gia đình, đây là bố thí trí tuệ của bạn, tâm cũng bố thí rồi. Gia đình ngăn nắp rồi, chúng ta sống trong cộng đồng nhỏ hàng xóm, khu phố, ta phải vì cái cộng đồng này mà phục vụ, cái này gọi là xả kỉ lợi nhân, đây gọi là bố thí. Cho nên bố thí không phải bảo bạn xả một ít tiền trong cửa Phật gọi là bố thí, thế bạn làm không biết là sai đến chỗ nào rồi. THÂN TÂM đều dùng để bố thí cúng dường tất cả đại chúng, không vì lợi ích cho bản thân.
Cho nên từ những cái gần gũi nhất của bạn. Phật pháp chúng ta thường nói: Từ bi làm gốc, phương tiện làm cửa. Cái thuận tiện nhất chính là người trong gia đình bạn, chính là người chung quanh đời sống của bạn. Bạn mỗi ngày làm việc, nơi làm việc của bạn, bạn phải tiếp xúc một số người, tất cả hoàn cảnh, bạn tận tâm tận lực, nỗ lực mà làm việc, đó chính là bố thí. Muốn hình thành một cái tâm nguyện Phật Bồ-tát, ta chỉ phục vụ, chỉ làm tròn nghĩa vụ, không hưởng quyền lợi, đây là Bồ-tát.
Nếu như ta làm tròn nghĩa vụ, ta còn muốn hưởng quyền lợi, vậy tâm của bạn đã có trụ rồi. Bố thí không sai, nhưng mà tâm của bạn có trụ. Phật dạy chúng ta: Nên không có chỗ trụ mà làm việc bố thí, tức là ta chỉ làm tròn nghĩa vụ mà không hưởng quyền lợi, đây là Phật Bồ-tát. Phàm phu làm tròn nghĩa vụ, nhưng muốn hưởng thụ quyền lợi, đó là phàm phu.
Phật nói cho chúng ta biết, là tăng trưởng chấp ngã, không thể ra khỏi tam giới. Mục đích của chúng ta là phải ngay trong đời này vĩnh viễn thoát khỏi sanh tử luân hồi, không tạo lục đạo nữa. Phương pháp không tạo lục đạo nữa chính là chỉ làm tròn nghĩa vụ, không hưởng quyền lợi.
